Burnout… wat is dat eigenlijk? We denken meestal aan emotionele uitputting. Maar bij een burnout raakt ook ons hormonale stress systeem opgebrand. En daar is veel aan te doen…

Burnout: ontregeling hormonale stresssysteem

Een gangbare definitie van burnout is emotionele uitputting. Burnout therapieën zijn dan ook vaak gericht op gedragsverandering of bestaan uit een vorm van psychotherapie. Zelden wordt een burnout gezien als een ontregeling van ons hormonale stress systeem. En dit inzicht zou gangbare therapieën effectiever kunnen maken.

Cortisol is het anti-stresshormoon

Onderzoek laat zien dat het hormonale stress systeem al zo’n miljard jaar oud is. Het is zelfs ouder dan het immuunsysteem. Simpel gezegd ligt het vermogen van ons lichaam om goed met stressvolle situaties om te gaan bij één hormoon. Het hormoon cortisol. Cortisol wordt in onze bijnieren gemaakt. Het is één van de belangrijkste elementen van de stress respons en daarom wordt het ook wel het anti-stresshormoon genoemd. Cortisol maakt ons alert, het verhoogt ons energieniveau en stimuleert activiteit. Het verhoogt onze weerstand tegen infectie en verbetert onze spijsvertering. Zonder cortisol overlijden we binnen enkele dagen.

Als stress langdurig is

Ons hormonale stress systeem heeft zo’n miljard jaar uitstekend gefunctioneerd. Maar in de huidige tijd is er een probleem. Het stress systeem is gemaakt om met tijdelijke stress om te gaan. En in onze tijd is er vaak sprake van làngdurige stress. Daar is ons stress systeem niet op uitgerust. Kortdurende stress en cortisol verhoging verbeteren onze hersenfunctie. Langdurige stress en cortisol verhoging hebben juist een negatief effect.

Als cortisol langdurig verhoogd is

Langdurige cortisol verhoging verstoort onze slaap. Het onderdrùkt juist ons immuunsysteem. Het beschadigt neuronen in onze hersenen, vooral in het gebied waar zich emoties bevinden. Langdurige cortisol verhoging gaat de werking van ‘feel-good’ neurotransmitters als serotonine en dopamine tegen.

Burnout van de bijnieren

Een nog groter probleem dan een langdurig verhoogd cortisol niveau is juist een laag cortisol niveau. Als de bijnieren langdurig cortisol hebben moeten produceren raken zij uitgeput. We spreken dan van bijnieruitputting. En dat is precies wat er bij een burnout gebeurt. Onze bijnieren zijn opgebrand. Zij produceren nog maar heel weinig cortisol. Met als gevolg juist een laag cortisol niveau.

Vermoeidheid in de morgen

Bij een laag cortisol niveau en burn out zien we vooral psychische klachten zoals apathie, zich negatief voelen, irritatie, psychose en depressie. Bovendien ontregelt het de schildklier- en seks hormonen. Hierdoor kunnen problemen ontstaan met op gewicht blijven en verliezen we vaak ons libido. Het belangrijkste kenmerk bij een laag cortisol niveau is vermoeidheid, vooral in de ochtend.

Stress bij moeder, stress bij kind

Onze stress bestendigheid kan al achterop raken tijdens de zwangerschap van onze moeder. Als de moeder chronische stress heeft worden haar bijnieren overmatig gestimuleerd. In dat geval zal zij een deel van het hormoon progesteron gebruiken voor haar stress respons. Progesteron kan namelijk omgezet worden naar cortisol.

Bijnieren van de moeder ook door baby gebruikt

In het 3e trimester gaan de bijnieren van de baby cortisol produceren. Deze cortisol kan ook gebruikt worden door de moeder. Afhankelijk van de hoeveelheid stress van de moeder zullen de bijnieren van de baby sterk vergroten. Ook na de geboorte zullen de bijnieren van dit kind sneller dan normaal vergroten. En bij meisjes neemt de kans toe dat later haar progesteron bij de stress respons gebruikt wordt. Dit brengt een ontregeling van haar seks hormonen teweeg. Daardoor kunnen onder meer problemen met vruchtbaarheid ontstaan.

Bijnieren herstellen in donkere slaap

Therapie bij burnout zou mede gericht moeten zijn op het herstel van de bijnieren en het normaliseren van het cortisol niveau. Heel belangrijk daarvoor is voldoende lange en donkere slaap. Tijdens de slaap herstellen de bijnieren. Kunstlicht in de avond, terwijl het buiten al donker is, is een chronische stressfactor. Licht stimuleert namelijk cortisol. Op tijd het licht uit en op tijd naar bed. Dat ontziet de bijnieren. Helder licht in de morgen helpt juist om dàn het cortisol te verhogen. Een lichtwekker is daarom een natuurlijke manier om ’s ochtends met meer energie wakker te worden. Onderzoek in Groningen toont al aan dat lichttherapie helpt bij burnout.

Burnout en stress reguleren met kruiden

Ook zijn er kruiden die het hormonale stress systeem en de bijnieren ondersteunen. Deze kruiden worden adaptogenen genoemd. Zij reguleren bijnieren en cortisol. De belangrijkste adaptogene kruiden zijn Siberische Ginseng, Rhodiola Rosea, Maca en Schisandra. Ook is het belangrijk om voldoende zink, vitamine B5, vitamine C en magnesium binnen te krijgen. Binnen twee maanden zou bij burnout en stress effect van deze kruiden en voedingsstoffen moeten optreden.

Be Sociable, Share!

•