Een laag cortisol niveau, bijnieruitputting of cortisolresistentie kunnen acuut of chronisch zijn. Bij acute uitputting zien we een tijdelijk laag cortisol niveau. Voorbeelden zijn een autoracer aan het eind van een 24-uurs race, of hardlopers na een marathon. Na rust herstelt dit laag cortisol niveau zich weer.

Chronisch laag cortisol niveau

Bij chronische bijnieruitputting of een structureel laag cortisol niveau is de periode met een laag cortisol niveau veel langer. In sommige gevallen kan dit maanden of zelfs jaren zijn. Langdurige stress, het burn-out syndroom en het chronisch vermoeidheidssyndroom zijn vaak het gevolg van een chronisch laag cortisol niveau. Tekorten kunnen zich op verschillende plaatsen van de hypothalamus-hypofyse-bijnier as voordoen. De voornaamste ontstaan door een te lage productie in de bijnieren en/of door te weinig receptoren op de doelcellen.

Laag cortisol en psychische klachten

We zien bij een laag cortisol niveau vooral ook psychische klachten zoals apathie, negativisme, geïrriteerdheid, psychose en depressie. Daarnaast geeft een tekort aan cortisol problemen met o.a. de schildklierhormonen en sekshormonen. Er is een duidelijke relatie tussen bijnieren (cortisol, testosteron, oestrogeen, DHEA) eierstokken (oestrogeen, testosteron, progesteron) en schildklier (T3 en T4). Zo gaan de bijnieren bij een cortisol tekort meer androgenen produceren. Deze overproductie gaat bij vrouwen ten koste van de aanmaak van de vrouwelijke hormonen in de eierstokken, in het bijzonder van progesteron. Dit kan o.a. leiden tot haaruitval en acne. Opvallend is dat helder (ochtend)licht en lichttherapie het cortisol niveau snel met zo’n 50% omhoog kunnen brengen. Dat geldt ook voor meditatie en lange afstand lopen.

Bij emotioneel instabiele mensen zien we vaker fluctuaties van cortisol in het serum dan bij emotioneel stabiele mensen. Paradoxaal is dat een hoog cortisol niveau in het serum óók tot depressie leiden. Verschillende onderzoeken tonen aan dat bij depressie vaker sprake is van een hoog dan een van laag cortisol niveau.

Door goed naar de onderzoeken te kijken vinden we hier verklaringen voor. Eén daarvan is dat de hoeveelheid cortisol receptoren van de doelcellen in het lichaam en de hersenen van depressieve mensen beduidend lager is. Er ontstaat dan een soort cortisol resistentie. In de doelcellen ontstaat daardoor een laag cortisol niveau. Ook wordt bij depressieve mensen ’s nachts een hoger cortisol niveau gevonden, terwijl dit dan juist laag zou moeten zijn. Veel cortisol lijdt dan tot slapeloosheid en malende gedachten. Hoewel in deze situatie veel cortiol in het bloed gemeten wordt gaat het hier om een vorm van resistentie en niet om de ziekte van Cushing (te veel cortisol) aangezien er geen verdere klinische klachten in die richting zijn.

Cortisol tekort en schildklierproblemen

Cortisol tekort kan leiden tot zowel hypo- als hyperthyroïdie. Er is voldoende cortisol nodig om de omzetting van T4 naar T3 af te remmen. Wanneer er weinig cortisol is kan dit de omzetting van T4 naar T3 verhogen, hetgeen tot hyperthyroidie kan leiden.

Cortisol en onze immuun functie

Ook is cortisol nodig voor een goede immuun functie. Wanneer er een tekort is aan cortisol neemt het risico toe op auto-immuunziekten en zullen de schildklier-antilichamen vermeerderen. Deze kunnen de schildklier beschadigen en de werking van schildklierhormonen veranderen. Hierdoor kan zowel hypo- als hyperthyroïdie ontstaan, het op en neer gaan van de schildklierhormonen.

Via verschillende mechanismen kan een cortisol tekort ook T3 en T4 op de doelcellen verlagen. Een laag cortisol niveau zorgt voor een hoog TBG (thyroid binding globulin) niveau. TBG transporteert T3 en T4 in het bloed. Dit leidt tot minder vrij T3 en T4 voor de doelcellen waardoor hypothyroidie kan ontstaan. Ook zijn er duidelijke aanwijzingen dat bij een laag cortisolniveau het aantal T3 receptoren op doelcellen verlaagd zijn.

In de cellen van de vrouw is er behalve voldoende cortisol ook voldoende progesteron nodig om het afweersysteem in bepaalde periodes te onderdrukken. Denk hierbij aan de tweede helft van haar cyclus aangezien dan een eventuele zaadcel niet mag worden ‘afgeweerd’.
Bij de man is er naast cortisol voldoende testosteron nodig. Wanneer dit niet het geval is neemt de kans op zowel auto-immuniteit als allergieën toe. Vooral op die allergievormen waarbij histamine een belangrijke rol speelt. Cortisol gaat de productie en accumulatie van histamine in het lichaam tegen. Het doet dit door het enzym histaminase te bevorderen. Dit enzym vernietigt histamine.

Symptomen bij laag cortisol, cortisolresistentie of bijnier uitputting

Be Sociable, Share!

•